به اعتقاد پژوهشگر لرزه زمین ساخت سازمان زمین شناسی کشور، محل رخداد زمینلرزه عصر روز ۲۴ مردادماه سالجاری و هم زمینلرزه اردیبهشت ماه سال قبل در خاور تهران، در پهنه رومرکزی آخرین زمینلرزه بزرگ تهران در سال ۱۸۳۰ میلادی به بزرگای ۷.۲ بوده و بر پایه پژوهشها گسل مشا همواره توان ایجاد زمینلرزه های بزرگتر از ۷ را داشته و خواهد داشت. ازاین رو، بهتر است در رخداد زمینلرزه های آینده در این بخش از تهران به جای رجوع و مصاحبه چندباره با متخصصان زلزله شناس و لرزه زمین ساخت سراغ متولیان ساخت و ساز ایمن را گرفت که بر پایه داده های علمیِ به قانون تبدیل گشته، چه کارنامه ای برای خود رقم زده اند.
دکتر شهریار سلیمانی آزاد، پژوهشگر لرزه زمین ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در گفتگو با ایسنا با اشاره به جنبایی گسل مشا در کنار بزرگترین، پرجمعیت ترین و مهم ترین شهر ایران، اظهار داشت: گسل مشا بزرگترین گسل لرزه زای شناسایی شده در خاور تهران است که با عنایت به پیشینه لرزه خیزی تاریخی و دستگاهی آن در کنار دیگر گسل های معرفی شده، این گستره همچون گسل های خاوری-باختری “آراکوه” (در زیر شهر دماوند، رودهن، بومهن و شهر جدید پردیس) و “کاجان” (در زیر مناطق ایرا، مهرآباد و فازهای جنوبی شهر جدید پردیس و جاجرود) و… از مهم ترین سرچشمه های لرزه زای پیرامون خاوری تهران بزرگ به شمار می آید.
وی افزود: در نگاه نقشه، از ۳ قطعه گسلی اصلی گسل حدودا خاوری-باختری و ۱۹۰ کیلومتری مشا، دو قطعه خاوری و مرکزی در اصطلاح فنی با آرایش نردبانی-چپ پله و با حرکات چیره چپگرد در خاور لواسان هستند که این جنبش های چپگرد را به بخش خاوری گسل شمال تهران و به سمت شهر تهران منتقل کرده و می کنند.
سلیمانی ضمن اشاره به رخداد لرزه ای در روز یکشنبه ۲۴ مرداد ماه در بومهن، توضیح داد: محل رخداد زمینلرزه عصر روز ۲۴ مردادماه سالجاری و هم زمینلرزه اردیبهشت ماه سال قبل خاور تهران بر پایه نتایج بررسی های دیرینه لرزه شناسی ما در سالهای ۲۰۰۹ و ۲۰۱۱، محل رخداد آخرین زمینلرزه بزرگ تهران در سال ۱۸۳۰ میلادی به بزرگای ۷.۲ هم بوده است.
پژوهشگر لرزه زمین ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین شناسی تصریح کرد: از آنجائیکه موقعیت رومرکز رخداد دو زمینلرزه کوچک و خردلرزه های همراه آنها پارسال و سال جاری در فاصله ۱۰ تا ۱۵ کیلومتری از هم قرار گرفته اند، بنابراین در صورت شکست و گسیختگی گسل مشا در فاصله مورد اشاره توان ایجاد یک زمینلرزه بزرگتر از ۶ را خواهد داشت؛ این مورد فقط بعنوان یکی از گزینه های امکان پذیر و محتمل (همچون رخداد زمینلرزه دوقلوی اهر-ورزان در سال ۲۰۱۲ میلادی که گسلش زمینلرزه ای آن در بین دو بخش خردلرزه خیزی متمرکز در خاور و باختر رخداد زمینلرزه اصلی بود) می تواند به شمار آید.
وی افزود: البته، راستی آزمایی مبحث یاد شده نیازمند داده های علمی کافی و با دقت مناسب می باشد که حقیقتا هم اکنون فراهم نیست و ما هیچ گاه با داده های علمی اندک و ناکاملی که در اختیار داریم، مجاز به انجام تفسیرهای بزرگ، قطعی و سرنوشت ساز نیستیم.
این محقق سازمان زمین شناسی خاطرنشان کرد: با این وجود، آنچه که هیچ وقت از اهمیت گسل مشا در کنار دیگر گسل های جنبای تهران نکاسته، توان لرزه زایی و نرخ حرکتی بالای آن در جوار پایتخت کشور است و بس. ازاین رو، با رخداد هر زمینلرزه کوچک در این گستره شاید بهتر و صحیح تر آن است که به جای رجوع و مصاحبه با متخصصان زلزله شناس و لرزه زمین ساخت از این پس فقط به سراغ متولیان ساخت و ساز ایمن رفت و در عمل از چند و چون واقعی مقاوم سازی سازه ها و شهرک های در حال توسعه بر پایه ضوابط برآمده از داده های لرزه زمین ساختی موجود پرسید؛ چون که در صورت رخداد یک زمینلرزه بزرگ در شهر بزرگی همچون تهران (به ویژه در هنگام ّشب) فقط کسانی جان و مال شان حفظ خواهد شد که در ابنیه به اندازه کافی مقاوم و مناسب ساکن هستند.
به قول وی در خلال دهه های گذشته، داده های علمی فراهم آمده در تحقیقات پژوهشگران پیشرو و هم جوان تر زلزله شناس، مهندسان سازه و لرزه زمین ساخت در چارچوب نقشه ها و کدهای ایمن سازی و مقاوم سازی در آئین نامه ۲۸۰۰ در دسترس متولیان ساخت و ساز بوده و قانون هم آنها را موظف به رعایت کامل ضوابط مربوطه کرده است.
سلیمانی افزود: با این حال، به باور خیلی از متخصصان ساخت وساز با عنایت به قیمت بالای مسکن و ساختمان در شهرهای بزرگ و ورود غیرمتخصصان سیاسی و غیرسیاسی سودجوی فراوان به این صنعت، متاسفانه تخلفات بسیار زیادی در این حوزه صورت گرفته و می گیرد. ازاین رو، در سایه وجود متخصصان و قانون و ضوابط لازم الاجرای ساخت و ساز ساختمان های مقاوم در مقابل زمینلرزه نقش نهادهای نظارتی است که مهم ترین اثرات را در کوتاه، میان و دراز مدت خواهد داشت.
پژوهشگر لرزه زمین ساخت و پالئوسایزمولوژی سازمان زمین شناسی، تصریح کرد: برای رسیدن به این مهم در کنار انجام نظارت فنی قوی بر طراحی و اجرای ساختمان ها یکی از بنیادی ترین امور حرکت به سمت دستیابی به بیمه ای مطمئن با عنایت به ایمنی محل ساخت و کیفیت طراحی و ساخت ساختمان ها بر پایه آئین نامه های استاندارد است. یعنی، اگر کسی خواست در محل نزدیک به عامل خطر زمینلرزه (گسل های جنبا) ساخت وساز انجام دهد، به شرط عدم ضرر و زیان رساندن به دیگران می تواند، ولی باید بهای بیمه بسیار بیشتری برای بنا کردن ساختمان مورد نظر پرداخت کند، تا آنجایی که عدم صرفه اقتصادی این امر مانع از عملی شدن آن به شکلی فراگیر شود. بدین ترتیب، رفته رفته و به شکلی هدفمند شرایط راه اندازی ساختمان های با اندازه کافی مقاوم و مناسب می تواند شکل گیرد. این همان رویه ای است که در خیلی از کشورهای مدرن ولی لرزه خیز پیگیری و اجرا می شود.
وی بر لزوم اولویت های ذیل در مقوله لرزه زمین ساخت و کاربری آن در طراحی و اجرای ساختمان های مقاوم در مقابل رخداد زمینلرزه ها در کشور تصریح کرد:
۱- احتیاج به تداوم انجام پژوهش های کاربردی و نوین لرزه زمین ساختی به منظور استفاده در بروزرسانی ضوابط و قوانین فنی ایمن سازی و مقاوم سازی مقرون بصرفه ساختمان ها بخصوص در شهرهای بزرگ و دارای پیشینه لرزه خیزی همچون تهران
۲- پرهیز از ساخت و ساز در نزدیکی پهنه های خطرناک تر شناسایی شده تا به امروز و اختصاص دادن این گونه پهنه ها به فضاهای تنک جمعیت تر، فضای سبز و…
۳- انجام و تداوم طراحی و اجرای ساخت و سازهای ایمن بر اساس آئین نامه ۲۸۰۰ موجود.
۴- فراهم کردن هرچه زودتر شرایط برای آغاز به الزامی کردن بیمه تمامی ساختمان ها (دولتی و خصوصی) با عنایت به وضعیت ایمنی نسبی محل ساخت و کیفیت طراحی و اجرای آنها بر مبنای ضوابط فنی. چون که از این امر میتوان در ایجاد دست کم آمادگی لازم برای تأمین هزینه های مالی جبران خسارات در زمان بعد از رخداد زمینلرزه های بزرگ و صدمه رسان (و به منظور جلوگیری از شکل گیری هرج و مرج مالی در شرایط بحران) بهره جست.
سلیمانی تصریح کرد: در نهایت، طبیعتا هدف نهایی تمامی این تمهیدات برای حفظ جان افراد بعنوان ارزشمندترین وظیفه انسانی است که هر یک از ما می بایست در کنار کوشش برای حفظ دارایی ها و سرمایه های ملی همواره در ذهن و عمل خویش داشته باشیم.
منبع: مدیرسا
