به گزارش مدیرسا بر مبنای مطالعات محققان دانشگاه کردستان در آبخوان ˮدهگلانˮ افت سطح آب زیرزمینی در این منطقه به صورت متوسط ۳۷ متر بوده که به شکل نقطه ای این میزان تا ۸۰ متر هم می رسد و تنها یک درصد از آبخوان این دشت در پایداری کامل قرار دارد، ازاین رو لازم است تا فرصت باقی مانده، نسبت به تغییر الگوی کشت و مدیریت آب های زیرزمینی اقدام گردد تا این منطقه ناپایدار به منطقه پایدار تبدیل گردد.
دکتر جمیل بهرامی، عضو هیئت علمی گروه عمران دانشگاه کردستان و سرپرست تیم تحقیقاتی تهیه نخستین نقشه پایداری آب زیرزمینی دشت دهگلان در گفتگو با ایسنا ضمن اشاره به بی توجهی نسبت به ناپایداری آب زیرزمینی دشت دهگلان، اظهار داشت: زنگ خطر فروچاله و فرونشست در این آبخوان از چند سال قبل به صدا درآمده است؛ چون که تنها یک درصد از آبخوان دهگلان در پایداری کامل قرار دارد.
وی، نبود برنامه ریزی یکپارچه برای مدیریت توأمان آب، خاک و کشاورزی را به بمبی تشبیه کرد که در سالهای آینده صدا و اثرات مخرب خویش را نشان می دهد، اظهار نمود: آب زیرزمینی در استان کردستان و خیلی از نقاط مشابه در ایران عامل امنیت غذایی است؛ چون که بدون آب کشور در تأمین مواد غذایی در مضیقه خواهد بود.
بهرامی خاطرنشان کرد: تنها غذا نیست که به آب نیاز دارد، بلکه تعادل اکوسیستم و حفظ محیط جاندار و حتی محیط بی جان هم به آب نیازمند هستند، اما تا به امروز که به این نقطه فاجعه بار در آب زیرزمینی رسیده ایم، فقط این منابع را از دیدگاه کشاورزی بررسی نموده ایم. باید اذعان داشت اثرات زیست محیطی و مهندسی کاهش افت سطح آب زیرزمینی بسیار خزنده تر و مهلک تر از خشک شدن چاه های نیمه عمیق است.
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان با تکیه بر این که مخاطرات فروچاله و فرونشست زمین هنوز در کشور آن چنان که باید و شاید جدی گرفته نشده است، افزود: فرو چاله ها هنوز کس یا کسانی را نبلعیده و اخباری از آوار شدن خانه بر سر مردم ناشی از فرو نشست و تراکم آبخوان ها گزارش نشده است، ولی آب زیرزمینی رفتاری مهندسی و تبعات زیست محیطی گسترده ای دارد و باید به همه جوانب آن همزمان رسیدگی شود که در این راه نیازمند برنامه ریزی هستیم.
وی ضمن اشاره به وضعیت فرونشست دشت دهگلان، اظهار داشت: از چند روز گذشته در دشت دهگلان بارندگی شروع شده است، من و همکارانم با چشمان خود دیدیم که در عین گل و لای و غرقاب بودن زمین و در حاشیه فروچاله “شانوره” چگونه آب پاش های مزارع روشن بود و آب های زیرزمینی عملاً برای آبیاری زمینی که در غرقاب بود استخراج می شد!
بهرامی با اشاره به اینکه این عمل را چطور می توان توجیه کرد؟ افزود: ما فراتر از قانون و مقررات بازدارنده، به اخلاق و ترویج آن نیازمندیم، ما باید نگاه مان را به آب های زیر زمینی عوض نماییم.
عضو هیات علمی دانشگاه کردستان تهیه نقشه پایداری آب زیرزمینی دشت دهگلان را حاصل یک کار مشترک تیمی در گروه عمران دانشگاه کردستان بدون هیچ گونه گرنت یا پژوهانه دانست و خاطرنشان کرد: این مطالعات که صرفاً با هزینه شخصی انجام شد، به نتایج مطلوبی منجر گردید، بگونه ای که مقاله آن در دست انتشار در یکی از ژورنال های معتبر علمی جهان است.
بهرامی با اشاره به اینکه این دستاورد می تواند الگویی برای فعالیتهای مشابه باشد، ابراز امیدواری کرد که برنامه ریزان و تصمیم گیران با پشتیبانی از پژوهش های کاربردی راه رسیدن به دانش عمیق تر و عملیاتی تر در منابع آب زیرزمینی را تسهیل کنند.
این محقق ضمن اشاره به نتایج این تحقیق، توضیح داد: نتایج به دست آمده نشان داد که تنها یک درصد از آبخوان دهگلان در پایداری کامل قرار دارد. فروچاله “شانوره” اعلان آشکاری است که نشان داده است دشت دهگلان در معرض ناپایداری قرار گرفته است و اگر این رخداد ادامه یابد، سایر بخش های آبخوان هم که فعلا در حالت بینابینی و نیمه پایدار قرار دارند، بزودی ناپایدار می شوند.
وی افزود: از دیگر نتایج این مطالعات آن است که در این آبخوان ۴۱ درصد مساحت در حالت نیمه پایدار، ۳۳ درصد در حالت ناپایدار و ۲۵ درصد در حالت پایداری شکننده ای قرار دارد که در صورت عدم رعایت اصول حفاظت از منابع آب زیرزمینی بزودی این بخش هم به سمت ناپایداری پیش می رود. اگر بخواهیم واقع بین باشیم، باید بگوییم بیشتر از ۷۰ درصد مساحت این آبخوان شرایط خوبی ندارد.
این عضو هیات علمی دانشگاه کردستان افزود: افت سطح آب زیرزمینی در این منطقه به صورت متوسط ۳۷ متر بوده که به شکل نقطه ای این میزان تا ۸۰ متر هم می رسد، ضمن آنکه خیلی از چاه های نیمه عمیق خشک شدند و برای استخراج آب، کف شکنی شده است و اگر با این روند ادامه یابد، باید منتظر گسترش نواحی بحرانی در سراسر دشت دهگلان باشیم.
بهرامی با اشاره به اینکه نتایج فرونشست و فروچاله می تواند غیرقابل کنترل شود، اظهار نمود: ما هنوز در آبخوان دهگلان جا برای کار داریم و می توانیم با تغییر الگوی کشت یا کنترل بهره برداری با ایجاد اشتغال مولد و کشت محصولات کم آب بر و همینطور با تغییر دیدگاه کشاورزان نسبت به آب های زیرزمینی و ترویج مدیریت آب های زیرزمینی بخش های ناپایدار را به پایداری نزدیک نماییم.
به گزارش مدیرسا به نقل از ایسنا، دشت دهگلان یکی از بزرگترین دشت های کشاورزی استان کردستان بوده و قطب کشاورزی استان به حساب می آید. روند روبه رشد جمعیت در دهه های اخیر، توسعه اجتماعی و اقتصادی، رونق کشاورزی در منطقه و هم توسعه صنایع متوسط و کوچک در دشت دهگلان، باعث افزایش برداشت از منابع آبی زیرزمینی در این منطقه شده است.
منبع: modirsa.ir
