با وجود تصریح قانون و تاکید رئیس سازمان امور مالیاتی بر ضرورت پرداخت پاداش به سوت زنان مالیاتی، هنوز هیچگونه شیوه نامه عملیاتی برای تعیین میزان پاداش افشاکنندگان در ایران وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری مهر، سال ها است که ارقام گوناگونی برای فرار مالیاتی از جانب دستگاه های اجرایی و یا نظارتی مطرح می شود که نشانگر نبود اطلاعات دقیق در این حوزه می باشد. احمد غفارزاده، مشاور مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و امیدعلی پارسا، رئیس سابق سازمان امور مالیاتی صراحتاً رقم ۱۰۰ هزار میلیارد تومان را برای فرار مالیاتی اعلام کردند؛ اما داوود منظور، رئیس جدید سازمان امور مالیاتی رقم فرار مالیاتی را ۳۵ هزار میلیارد تومان بیشتر از آنچه که تابحال اعلام شده است، می داند؛ وی در آذرماه سال جاری اعلام نمود: «معادل حدود ۵۰ درصد مالیاتی که وصول می نماییم فرار مالیاتی داریم که بر این اساس این مبلغ ۱۳۵ هزار میلیارد تومان برآورد می شود.»
نسبت مالیات به تولید ناخالص داخلی در ایران حدود ۷ درصد در سالهای اخیر بوده است. این درحالی است که متوسط دریافت مالیات در میانگین جهانی معادل ۱۴ درصد (۲ برابر ایران) و در اروپا و آسیا معادل ۱۹ درصد (۲.۷ برابر ایران) است. بدین سبب در خوشبینانه ترین حالت درآمد مالیاتی دولت در ایران حدوداً نصف میانگین جهانی است.
ساز و کار مشخصی برای گزارش فرار مالیاتی وجود ندارد
درموازات مواردی همچون «هوشمندسازی نظام مالیاتی»، «پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان» و «اجرای سیستم حسابرسی برمبنای ریسک مودیان» که از مهم ترین راهبردهای علمی- فنی افزایش وصول مطالبات مالیاتی در کشورهای توسعه یافته است، رکن نظارت مردمی برای وصول مالیات، همیشه جایگاه اول را در حوزه جلوگیری از بروز تخلفات مالیاتی به خود مختص کرده است.
داوود منظور، رئیس کل سازمان امور مالیاتی در ابتدای تصدی مسئولیت خود، لزوم دریافت گزارش دهی مردمی فرار مالیاتی را متذکر شده و اظهار داشته بود: «رصد و پایش مستمر کلیه مراودات مالی جهت کشف و برخورد قاطع با مظاهر فساد بخصوص رشاء و ارتشاء و همینطور افزایش کارآمدی شبکه های جمع آوری خبر، ستادهای خبری و صندوق های پستی بخصوص از طریق اشاعه سازوکارهای سوت زنی از برنامه های مهم سازمان مالیاتی است».
چرا مردم فرار مالیاتی را گزارش نمی دهند؟
با این وجود، اما هنوز هم یک سامانه جامع مردمی و شناخته شده در کشور وجود ندارد تا مانند سایر سامانه های ضروری همچون فوریت های تعزیراتی، انتظامی، امدادی و غیره مورد استفاده شهروندان قرار گیرد و آنها بتوانند برای معرفی موارد فرار مالیاتی اقدام نمایند.
به گفته کارشناسان یکی از عوامل افزایش فرار مالیاتی در کشور، عدم انگیزه کافی شهروندان برای گزارش دهی تخلفات مالیاتی است، بنظر می رسد که نبود ساختار مناسب برای دریافت گزارشات مردمی هم تاثیر بسزایی دراین زمینه دارد.
در حال حاضر گزارش دهی مالیاتی یا به اصطلاح سوت زنی مالیاتی در ایران با موازی کاری و عدم انسجام روبه رو است. به صورت مثال اکنون گزارشات مردمی به صورت همزمان از سه طریق: «۳۵۰۱۹ سامانه خبری دفتر مرکزی حراست سازمان امور مالیاتی»، «۱۵۲۶ مرکز تماس ارتباط مردمی سازمان امور مالیاتی شهر تهران» و «۱۸۲۲ روابط عمومی سازمان امور مالیاتی» دریافت می شود.
این مساله به نوبه خود می تواند باعث سردرگمی شهروندان برای گزارش تخلفات باشد؛ علاوه بر این، «سرعت پایین فرایند رسیدگی به گزارشات» و «قابل رصد نبودن فرآیند رسیدگی به صورت متمرکز» سبب شده است تا حتی اطلاعات مردمی دریافت شده هم به خوبی مورد رسیدگی و پیگیری قرار نگیرد.
استنکاف قانونی سازمان امور مالیاتی برای پرداخت پاداش سوت زنی
یکی از مزایای مهم روش سوت زنی مالیاتی این است که می تواند میزان فرار مالیاتی را کم کند، چون که متخلفان می دانند در صورت دور زدن قانون و پنهان کاری امکان دارد، توسط مردم به دستگاه های نظارتی معرفی شوند. اما متأسفانه هم اکنون به افرادی که تخلفات مالیاتی را گزارش می دهند، پاداشی تعلق نمی گیرد.
این در حالی است که قانونگذار به صورت مشخص، برای فاش کنندگان تخلفات مالیاتی، مشوق و پاداش پیش بینی کرده است. به طوریکه در «ماده ۳۴ بخشنامه اجرایی قانون مالیات های مستقیم» مصوب آذرماه ۱۳۹۸ به سوت زنی و افشاگری مالیاتی در ایران پرداخته شده است.
بر اساس ماده ۳۴ قانون مالیات های مستقیم، «چنانچه بر مبنای اطلاعات ارسالی اشخاص ثالث، مؤدیان مالیاتی جدید و درآمدهای کتمان شده مشمول مالیات شناسایی و مالیات متعلق مطالبه و وصول گردد، سازمان می تواند با رعایت مقررات قانونی مربوط، نسبت به پرداخت پاداش متناسب با اطلاعات مکتسبه وصولی اختصاصی سازمان در وجه اشخاص مذکور، در قالب دستورالعملی که به تصویب رئیس کل سازمان می رسد، اقدام نماید.»
اما با وجود تصریح قانون و تاکید رئیس سازمان امور مالیاتی بر ضرورت پرداخت پاداش به سوت زنان مالیاتی، هنوز هیچگونه شیوه نامه عملیاتی برای تعیین میزان پاداش افشاکنندگان فرار مالیاتی در ایران وجود ندارد.
آمریکا با سوت زنی، ۳.۶ میلیارد دلار فرار مالیاتی را کشف کرده است
دولت آمریکا در سال ۱۹۸۹ با اجرای «قانون حفاظت از رسواکننده» تصمیم گرفت از ظرفیت داوطلبان مردمی برای کشف فرارهای مالیاتی استفاده کند؛ بر طبق این قانون، ایجاد مزاحمت و یا اخراج افراد افشاگر که به نحوی فسادی را در سیستم حکومتی و دولتی گزارش کرده اند، ممنوع شده است.
بررسی ها نشان میدهد که دولت آمریکا حداقل ۱۵ درصد از جریمه شخص متخلف را به شخص افشاگر پرداخت می کند. یکی دیگر از قوانین آمریکا که در سال ۲۰۱۰ میلادی در ارتباط با سوت زنی تصویب گردید، «قانون اصلاح وال استریت و حفاظت مصرف کننده» بود. بر طبق این قانون در آمریکا ۱۵ تا ۳۰ درصد مبلغ وصولی بابت مالیات به شخص افشاکننده بعنوان جایزه پرداخت می شود.
بررسی ها نشان می دهد، از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ دولت آمریکا توانسته است تنها با بهره گیری از فرایند سوت زنی، ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار فرار مالیاتی را کشف کند که ۵۰۰ میلیون دلار از این مبلغ بعنوان پاداش پرداخت شده است.
چرا فرار مالیاتی در ایران آسان است؟
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، فرار مالیاتی در ایران بیشتر به سبب «صدور شاخصهای صوری»، «دو دفتره بودن»، «حساب های اجاره ای»، «دستگاه های پوز بی هویت»، «قاچاق کالا»، «عدم اعلام سود واقعی»، «کتمان و عدم عرضه اطلاعات شغلی» و «ممیزمحور بودن سازمان امور مالیاتی» رخ می دهد.
به نظر می رسد ممیز محوری، نظارت غیر هوشمند و استفاده نکردن از ظرفیت مردم در گزارش تخلفات مالیاتی، از اصلی ترین موانع در جلوگیری از تخلفات در این حوزه می باشد. بعضی از پزشکان، وکلا، تاجران، مالکان خانه های خالی از عمده فعال اقتصادی هستند که معمولا مالیات خویش را پرداخت نمی کنند و به سبب این که خیلی از مردم در زندگی روزمره خود با این افراد تعامل دارند، می توانند بهتر از نهادهای نظارتی تخلفات آنها را شناسایی کرده و به سازمان امور مالیاتی اعلام کنند.
البته پیش شرط تحقق جلوگیری از فرارمالیاتی از راه سوت زنی، ایجاد بستر لازم برای دریافت و پیگیری گزارش های مردمی دراین زمینه است، که می بایست بیشتر مورد توجه دولت و سازمان امور مالیاتی قرار گیرد. بعنوان مثال میتوان یک سامانه برای دریافت و پیگیری گزارشات مردمی برای فرار مالیاتی به وجود آورده و از اطلاعات همان سامانه برای پرداخت پاداش سوت زنان بهره برد.
منبع: مدیرسا
