به گزارش مدیرسا باوجود گذشت بیشتر از ۱۰سال از تشکیل GECF به پیشنهاد ایران، به نظر می آید این مجمع نتوانسته در تحقق اهداف خود موفق باشد و کارشناسان علت آنرا نبود راهبرد همکاری گازی بین ایران و روسیه می دانند.
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، مجمع کشورهای صادرکننده گاز طبیعی(GECF) یا همان اوپک گازی به مجمع ۱۱ کشور الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد توباگو و ونزوئلا گفته می شود که همچون بزرگترین کشورهای صادرکننده گاز در دنیا هستند. همینطور کشورهای مالزی، نروژ، عراق، پرو، آذربایجان و امارات بعنوان اعضای ناظر در این مجمع شرکت می کنند. به صورت مشخص اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز، ۴۴ درصد از تولید گاز جهان، ۶۷ درصد از ذخایر گازی جهان، ۶۴ درصد از انتقال گاز با خط لوله و ۶۶ درصد از تجارت گاز مایع (ال ان جی) را در اختیار دارند. طرح تأسیس مجمع کشورهای صادرکننده گاز، ۱۰ بهمن سال ۱۳۸۵ از جانب رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار با ایگور ایوانف دبیر شورای امنیت وقت روسیه عنوان شد. البته پیش از این هم چندین بار بحث تشکیل یک کارتل گازی از سمت روسیه مطرح شده بود و با تاکید رهبری و رئیس جمهور وقت ایران روند سریع تری به خود گرفت. بعد از توافق وزیران نفت و انرژی تروئیکای گازی درباره چارچوب ایجاد یک مجمع مستقل بین المللی گاز، با تصویب اساسنامه روسی این مجموعه در نشست مسکو، به صورت رسمی فعالیتهای این مجمع بین المللی با حضور ۱۱ کشور دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان شروع شد.از ظرفیت GECF درست استفاده نمی شودهدف اولیه ایران تأسیس سازمانی بین المللی و میان دولتی به سبک اوپک بود تا بتواند بازار جهانی گاز را تنظیم کند. در آن زمان در راهبرد و چشم انداز انرژی ایران به صورت کامل واضح بود که گاز در دهه های آینده، بازارهای جهانی انرژی و صحنه های انرژی را رهبری می کند. بدین سان و به صورت مشخص، جی ئی سی اف محصول شرکت ملی نفت ایران بود. با این وجود کارشناسان معتقدند این مجمع آنقدر که ظرفیت دارد نتوانسته در بازارهای انرژی نقش ایفا کند. فریدون برکشلی، کارشناس انرژی و مدیر گروه تحقیقات انرژی وین اظهار نمود: گاز قوانین بازی خویش را دارد که آنرا از نفت متمایز می کند، کشورها امکان دارد امروز صادرکننده خالص گاز باشند و در دوره بعد به واردکننده خالص گاز تبدیل شوند. این سوخت پاک همینطور دارای خصوصیت فصلی است، کشورهایی که در تابستان صادرکننده گاز هستند، در هوای سرد به واردکننده گاز تبدیل می شوند. وی ادامه داد: جی ئی سی اف هم همگن و هم ناهمگن است. بازار به قطر، روسیه و الجزایر بعنوان بازیگرانی که همیشه در کنار آنها هستند اعتماد دارد، در حالیکه برای دیگران، بازار اغلب دارای حساسیت است. با این وجود، قطر حالا قابل اعتمادترین تأمین کننده است، البته تنها در زمینه ال ان جی. برکشلی با تاکید بر این که رویکرد جی ئی سی اف باید تغییر کند و بهبود یابد اضافه کرد: همان گونه که بازار انرژی تغییر می کند و تکامل می یابد و مسائل مهمی مانند پیشگیری از انتشار گازهای گلخانه ای و حذف کربن شتاب بیشتری می گیرد، این مجمع باید ظرفیت خویش را برای تبدیل شدن به یک منبع یکپارچه و قابل اعتماد عرضه گاز افزایش دهد. این مساله کمک خواهد نمود تا این کنفرانس بین المللی را بعنوان یک تأمین کننده برجسته و قابل اعتماد برای جهانی که در چند دهه آینده به گاز بسیار بیشتری نیاز دارد، به مجمع معرفی نماید.ناهماهنگی اعضا مهم ترین مشکل مجمع کشورهای صادرکننده گازمهمترین دلیلی که سبب شده این کارتل نتواند به اهداف خود برسد، ناهماهنگی اعضا در تصمیم گیری ها و رویکردهایشان است. بعنوان مثال روسیه با وجود این که عضو قدیمی این مجمع بوده است ولی مقامات آن، دیدگاه های ضد و نقیضی در اینباره داشته اند. لازم به ذکر است در ادبیات اقتصادی برای موفق بودن یک کارتل (انحصار) برای هر کالایی همچون انرژی دو شرط باید موجود باشد: اولاً اعضا باید با توافق یکدیگر میزان و قیمت تولیدات خویش را مشخص کنند و سایر اعضا به این توافق پایبند باشند، که دستیابی به چنین توافقی به سادگی ممکن نیست و شرط دوم قدرت بالقوه انحصاری کارتل است. در همین راستا علیرضا شیرمحمدی، کارشناس اقتصاد بین الملل در گفتگو با خبرنگار مهر با تاکید بر اهمیت همگرایی کشورها در بحث تأمین انرژی اظهار داشت: ما کشورهای محدودی داریم که تأمین کننده انرژی هستند و این کشورها با همکاری با یکدیگر می توانند از ایجاد رقابت های مخرب جلوگیری نمایند. وی در پاسخ به این سؤال که عدم همکاری بین کشورها منجر به چه اتفاقی می شود، پاسخ داد: بعنوان نمونه ایران و ترکمنستان دو کشور دارای منابع گسترده گازی هستند و ترکمنستان خط لوله “تاپی” را طراحی نموده است تا گاز را از راه افغانستان و پاکستان به هند برساند. در صورت اجرای این طرح، هند دو تأمین کننده بزرگ را در دست خواهد داشت و به این شکل، ایران و ترکمنستان وارد یک رقابت مخرب می شوند. در حالیکه بعنوان مثال تا سال ۹۷ اگر تراز پرداخت های بین المللی ایران را نگاه کنید شاهد یک همکاری استراتژیک با ترکمنستان برای واردات گاز برای مناطق شمالی و صادرات کالا و خدمات فنی مهندسی هستیم. شیرمحمدی با اشاره به اینکه عدم هماهنگی میان کشورها باعث ایجاد دخالت های سیاسی بیگانگان می شود، اضافه کرد: طبیعتاً ایران، روسیه و قطر باید مدیریت این سازمان را در دست بگیرند. به نظر من نداشتن استراتژی همکاری ما با روسیه و رقابت نانوشته ای که میان ما وجود داشته است، سبب شده که این سازمان هم نتواند به شکل حداکثری به اهدافش برسد. به همین جهت توافقات محوری میان ایران و روسیه می تواند به پیش برد اهداف GECF کمک نماید.ایران و روسیه قطب های GECFاین کارشناس بین الملل ضمن اشاره به این که وضعیت بازارهای گازی هر روز پیچیده تر از روز گذشته می شود، خاطرنشان کرد: پیش از این که این بازار پیچیده تر شود باید با روسیه تقسیم بازار انجام دهیم. این مورد نیازمند این است که ما در کنار سازمان هایی که مذاکرات سیاسی انجام می دهند، برای مذاکرات تجاری هم متشکل شویم و استراتژی خاص خودمان را عرضه نماییم. وی ادامه داد: اگر بخواهیم تقسیم بندی انجام دهیم اساسا هند بهترین بازار برای جمهوری اسلامی خواهد بود. اگر روسیه بحث اروپا را مطرح می کند، ما هم ظرفیت هند را داریم. از طرفی اساسا راه رسیدن به هند از پاکستان می گذرد که آن هم بازار خوبی است. خط لوله صلح هم تا مرز ایران و پاکستان رفته و فقط باید قدری ادامه پیدا کند تا به پاکستان برسد. یک مشکل در این میان، اختلافات سیاسی هند و پاکستان است که مانع خط لوله “تاپی” هم همین شده است. اینجا مذاکرات تجاری در کنار سیاسی معنا پیدا می کند که ظرفیت GECF باید به این بحث کمک نماید. در نهایت لازم به تاکید است علیرغم این که تا تبدیل شدن جی. ئی. سی. اف به یک کارتل ایده آل راه دور و درازی در پیش است، ولی اساسا مزایای گوناگونی برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه و سایر کشورها دارد. بدون شک گام اول در جهت کارآمدی بیشتر این مجمع، تعیین راهبرد مشخص برای رابطه گازی ایران و روسیه می تواند باشد.
