به گزارش مدیرسا، بندر چابهار و گوادر اهمیتی استراتژیک در اقتصاد آینده منطقه وجهان دارند اما اختلافات فاحشی را تجربه می کنندوتوسعه گوادر در حالیست که چابهار نسبت به گوادر برای توسعه مطمئن و به صرفه تر است.
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، هم اکنون خیلی از کشورها برای تجارت متکی به بنادر خود هستند. بنادر همچون عوامل تسریع در فرایند توسعه اقتصاد ملی و منطقه ای و یکی از حلقه های اصلی حمل و نقل دریایی و مبادی ورود و خروج کالا است. بنادر چابهار و گوادر که در جغرافیای ایران و پاکستان موقعیت دارند و جزئی از خاورمیانه و جنوب آسیا محسوب می شوند طی سالهای گذشته مورد توجه قدرت های اقتصادی مطرح در سطح نظام بین الملل بخصوص چین و هند قرار گرفته اند. الان کشورهای چین، هند، پاکستان و ایران باهم به رقابت دارند تا توسعه بندرگوادر را به سر انجام برسانند.
بندر گوادر کجاست؟
بندر گوادر در ایالت بلوچستان پاکستان و در ساحل دریای عرب قرار گرفته است. طرح تأسیس این بندر عمیق اولین بار در سال ۱۳۳۲ شمسی عنوان شد، یعنی زمانیکه مالکیت این بندر در اختیار پادشاهی عمان بود. که نهایتا با کمک آمریکا بعنوان میانجی مذاکرات میان دولت های پاکستان و عمان بعد از ۲۰۰ سال حاکمیت پادشاهی عمان بر این بندر و با پرداخت ۳ میلیون دلار بهای خرید آن از جانب پاکستان به عمان در تاریخ ۸ دسامبر ۱۹۵۸ به اسلام آباد به فروش رسید و به صورت رسمی بعنوان بخشی از خاک پاکستان اعلام گردید.
فاصله گوادر در خاک پاکستان از بندر کراچی بعنوان بزرگترین شهر تجاری پاکستان ۵۳۳ کیلومتر و فاصله آن از مرز ایران هم ۱۲۰ کیلومتر است. همینطور فاصله دریایی بندر گوادر از سواحل کشور عمان حدود ۳۸۰ کیلومتر ارزیابی شده است.
طرح های اولیه توسعه بندر گوادر در سال ۱۹۹۲ عنوان شد اما طی سالهای بعد به علت نبود منابع لازم برای توسعه این بندر از یک سو و اعمال تحریم های بین المللی ضد اسلام آباد به علت آزمایش بمب هسته ای پاکستان در ماه مه ۱۹۹۸ منجر به اجرایی نشدن پروژه راه اندازی و توسعه بندر گوادر شد.
در نهایت، فرایند اجرایی شدن فاز نخست توسعه بندر گوادر در سال ۲۰۰۲ با انجام توافق میان دو کشور پاکستان و چین و قرار سرمایه گذاری پکن در این پروژه وارد مرحله مطالعه و ساخت شد. کار ساخت این فاز در سال ۲۰۰۷ به پایان رسید و نهایتا در سال ۲۰۰۸، این پروژه عمرانی با ورود محموله ۷۰ هزار تنی گندم به این بندر در تاریخ ۱۵ مارس ۲۰۰۸ افتتاح شد.
اما طرح های جدید توسعه گوادر اولین بار در سال ۲۰۰۷ بعنوان یکی از طرح های پیشنهادی توسعه طلبانه پرویز مشرف نخست وزیر وقت پاکستان عنوان شد. دولت مشرف رقمی حدود ۲۴۸ میلیون دلار برای توسعه این بندر در نظر گرفت.
اهمیت بندر گوادر برای کشورهای آسیای شرقی
بندر گوادر که جزئی از جغرافیای پاکستان در ایالت بلوچستان است، توسعه آن هم به لحاظ اقتصادی و هم به لحاظ سیاسی و امنیتی برای پاکستان، چین و کشورهای محیط پیرامونی پاکستان از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار می باشد.
این بندر برای پاکستان از از نقطه نظر اقتصادی دارای اهمیت است، از آنجاییکه تمام فعالیتهای اقتصادی و داد و ستد در این کشور به بندر کراچی متمرکز شده است، با عنایت به تهدیدات امنیتی از ناحیه رشد تروریسم در داخل پاکستان، خصوصاً در حومه بندر کراچی، این کشور به منظور این که فعالیتهای اقتصادی اش در معرض صدمه کمتری قرار داشته باشد و از جانبی هم رشد و بالندگی اقتصادی را شاهد باشد، تصمیم گرفت تا بندر گوادر را که موقعیت استراتژیک دارد، توسعه دهد. توسط بندر گوادر در داخل پاکستان سبب رشد و پویایی اقتصادی در تمام پاکستان بخصوص در ایالت فقیرنشین و کمتر توسعه یافته بلوچستان خواهد شد.
چین یکی از مطرح ترین کشورهای جهان خصوصاً در زمینه اقتصادی می باشد و در دو دهۀ اخیر در این حوزه رشد قابل ملاحظه ای داشته است. رشد بی نظیر چین در زمینۀ اقتصادی، مستلزم دسترسی به منابع انرژی است. ازاین رو این مسأله به اولویت اساسی چین در زمینه بین المللی تبدیل شده است.
با توجه بشدت رقابت میان ایالات متحده آمریکا و چین، توسعه گوادر از نقطه نظر امنیتی هم می تواند چین را در موقعیت بهتری قرار دهد و این کشور با تشکیل و داشتن پایگاه های نظامی در نقاط استراتژیک همچون در گوادر و خاورمیانه، می تواند برنامه های با رویکرد نظامی داشته باشد.
رقابت چابهار و گوادر
بندر چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از آن بنادر استراتژیک و راهبری ایران بشمار می رود که می تواند ما را به آب های آزاد متصل کند. عمق دریا در سواحل چابهار، به پهلوگیری کشتی های سنگین کمک می نماید که این امر برای افزایش تجارت خارجی ایران حائز اهمیت می باشد. همچنین توان هاب و کانونی شدن چابهار برای مرکز تجارت خارجی و ترانزیت منطقه بسیار بالا است.
بندر چابهار و گوادر، بنادر اقیانوسی در نزدیکی یکدیگر هستند. هر دو به اقیانوس هند راه دارند و هر دو می توانند راه کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به آب ها باشند. رقابت این دو کشور به معنای آن است که مابین چین و هند در نفوذ در آسیای مرکزی و رسیدن به قدرت اول اقتصادی جنوب آسیا، اختلاف وجود دارد و این رقابت، در بازی های منطقه ای خودنمایی خواهد نمود.
باوجود آنکه چابهار و گوادر اهمیتی استراتژیک در اقتصاد آینده منطقه و جهان دارند اما در روند توسعه اختلافات فاحشی را تجربه می کنند؛ چین گوادر پاکستان را با روند رو به افزایشی تجهیز و توسعه می کند اما هند هنوز سرمایه گذاری اولیه خود در چابهار را هم اجرایی نکرده است.
چین در یک برنامه منسجم ۱۵ ساله متعهد شده ۶۲ میلیارد دلار در گوادر سرمایه گذاری کند و تابحال هم ۱۴ میلیارد دلار از حجم سرمایه گذاری تعهدی خویش را وارد میدان کرده است؛ این در شرایطی است که هند حداکثر متعهد شده حدود ۱ میلیارد دلار به تفسیر ۸۵ میلیون دلار برای تجهیز اسکله های بندر شهید بهشتی، ۱۵۰ میلیون برای توسعه پس کرانه های بندر و ۹۰۰ میلیون دلار هم برای توسعه راه آهن چابهار سرمایه گذاری کند که هنوز هیچ کدام را عملی و وارد میدان کرده است.
علاوه بر حجم سرمایه گذاری در میزان و مقدار توسعه دو بندر هم اختلافات فاحشی وجود دارد، بندر گوادر در برنامه منسجم چین مقرر است تا سال ۲۰۵۰ توانایی پهلوگیری ۸۸ کشتی مادر به صورت هم زمان را داشته باشد و به ظرفیت تخلیه و بارگیری ۴۰۰ میلیون تن در سال برسد؛ این در شرایطی است که بندر چابهار مقرر است در فاز نهایی و با آماده شدن پسکرانه های ریلی و جاده ای به ظرفیت ۷۷ میلیون تن در سال برسد.
برتری بندر چابهار نسب به بندر گوادر
توسعه گوادر در حالیست که چابهار نسبت به گوادر برای توسعه مطمئن تر و به صرفه تر است. دسترسی گوادر به جاده معروف ابریشم و سپس کشورهای آسیای میانه به علت کوهستانی بودن و صعب العبور بودن مناطق سخت و هزینه بر است و این در شرایطی است که به گواه کارشناسان دسترسی چابهار به جاده معروف ابریشم و آسیای میانه راحتر و کم هزینه تر است.
علاوه بر دسترسی؛ امنیت هم در بلوچستان پاکستان که از قضا گوادر هم در آن واقع است تبدیل به یک معضل بزرگ برای چین شده است؛ گروههای تروریستی امنیت را در بلوچستان پاکستان و منطقه اطراف گوادر مختل کرده اند. دولت پاکستان در این منطقه قدرت کمی دارد و توانایی برقراری امنیت مسیرهای ترانزیتی هدف چین را ندارد.
چین و پاکستان قصد دارند برای اتصال به اروپا از دریای خزر استفاده نمایند. این یعنی همان شکل گیری کمربند جاده ای که ایران را دور می زند. بدینگونه که ایران از مسیر اصلی حذف شده و حتی مسیر کریدوری شمال به جنوب هم مقداری به حاشیه می رود. دقیقا همانند اتفاقی که در شمال غرب کشور درحال رخ دادن است.
بنابراین رقابت میان چابهار و گوادر بسیار راهبردی تر از آن چیزی است که ما فکر می نماییم. یک دلیل تنش ایران در شمال غرب کشور با ترکیه و آذربایجان هم به همین رقابت بر می گردد که کاملا اقتصادی می باشد.
کمبود زمین و میزان بالای بهای انرژی در «گوادر» و پاکستان هم از دیگر معضلاتی است که چینی ها با آن دست و پنجه نرم می کنند؛ همه این ها دست به دست هم داده اند تا چابهار نسبت به گوادر برای سرمایه گذاری و توسعه مطمئن تر و به صرفه تر باشد.
با توجه به همین خصوصیت های منحصربه فرد چابهار؛ چینی ها قبلاً در زمان دولت دهم با وجود آنکه درگیر پروژه گوادر بودند پیشنهاد ۶۰ میلیون یورویی برای سرمایه گذاری در بندر چابهار و اتصال این بندر به جاده معروف ابریشم را داده اند.
با این تفاسیر به نظر می آید باید در شرایط حاضر و تعلل مکرر هند برای سرمایه گذاری در چابهار به سراغ چینی ها رفت و توازنی میان چین و هند برقرار کرد بخصوص آنکه هند از برجام تابحال مرتباً بهانه تعلل در توسعه چابهار را اول از ترس بازگشت تحریم ها و حالا خود تحریم ها گذاشته و به نظر می آید خیلی محتاطانه و کند حرکت می کند؛ با حرکت فعلی هند و با عنایت به نیاز مبرم چابهار به درگیر کردن منابع مالی بین المللی در توسعه به نظر می آید این بارهم ایران در جذب بار و کالا علیرغم موقعیت ویژه و منحصر به فرد چابهار عقب می افتد.
ضرورت ایجاد خطوط ریلی در بندر گوادر
بر اساس یکی از ارزیابی های صورت گرفته، برای آنکه بندر گوادر به یک بندر و گذرگاه تمام عیار تبدیل گردد، وجود خطوط ریلی در آن ضروری می باشد. اما راه اندازی این خط ریلی بیشتر از یک دهه طول خواهد کشید. در این مدت، مواصلات فراساحلی در بنادر رقیب منطقه به صورت چشم گیر بهبود خواهد یافت و بیشتر از پیش نقص های بندر گوادر مشهود خواهد گردید.
در طول سالهای آتی، شبکه بزرگراه های پاکستان به صورت کامل به سمت کراچی گسترش خواهند یافت. در همین دهه آتی، خطوط عمده ریلی از کراچی به پیشاور احتمالا نوسازی خواهد شد و متعاقب آن عبور و مرور ترابری سریع تر خواهد گردید.
در راستای تقویت هر دو بندر فوق، دولت پاکستان باید بیشتر از پیش تلاش کند تا راه مواصلاتی فراساحلی از بندر کراچی را با دور زدن راه های پر ازدحام این شهر راه اندازی نماید.
در ادامه همین مسیر راه اندازی شده، بندر گوادر می تواند حجم قابل توجهی محموله ترابری را جذب نماید. مقامات بندر اعلام نموده اند تا عمق ۲۰ متری میتوان کار لایروبی را انجام داد اما هم اکنون، توان تجارت ترانزیتی بندر گوادر احتمالا بیشتر از همه بنادر پاکستان است باآنکه دورنمای روشنی از حیث رشد تجارت ترانزیتی و کسب و کار ترابری محموله ای در پاکستان دیده نمی گردد.
با توجه به به محیط رقابتی منطقه، بندر گوادر به محرک های محلی گوناگونی جهت رشد نیاز خواهد داشت. این بندرگاه باید بعنوان ابزاری برای توسعه منطقه ساحلی مکران پاکستان و به صورت گسترده منطقه بلوچستان جنوبی این کشور مورد استفاده قرار گیرد که در زمینه فعالیتهای صنعتی در قسمت های صنعتی، صادرات مواد معدنی و گردشگری قطب شناخته شده است.
یکی از راهبردهای رشد بندر گوادر باید تقویت توانمندیهای بلوچستان جنوبی – خط ساحلی طویلش که تا کنون به اندازه کافی بهره برداری نشده و منابع معدنی سرشارش – بحث و بررسی و برطرف سازی چالش های فراگیر آن است. این منطقه که تشنه آب است نیازمند راه اندازی سدهای کوچک و پروژه های مختلف نمک زدایی است تا برای افراد محلی آب آشامیدنی همراه با محصولات غذایی تازه فراهم آید.
بندر گوادر گذرگاه اقتصادی چین و پاکستان
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، بندر گوادر یکی از بنادر مهم مواصلاتی در پاکستان است و بخش زیادی از تجارت ۶۴ میلیارد دلاری چین و پاکستان از راه این بندر صورت می پذیرد. همینطور این بندر در قالب گذرگاه اقتصادی چین و پاکستان هم دارای اهمیت ویژه ای است.
هم حالا ۸۵ درصد از نفت وارداتی چین از تنگه مالاگا به این کشور انتقال می یابد و بندر گوادر در آینده پتانسیل تبدیل به ترمینالی برای انتقال نفت از خاورمیانه به چین را دارد. همینطور پکن در نظر دارد بخشی از صادرات خویش را از جاده مواصلاتی چین-پاکستان به بندر گوادر منتقل کرده و سپس از این بندر به خاورمیانه و اروپا ارسال نماید.
منبع: modirsa.ir
