به گزارش مدیرسا، کارشناس مناطق آزاد تجاری اظهار داشت: مناطق آزاد تجاری ایران با وجود پتانسیل بالا، به علت چالش های زیرساختی و سیاستهای ناپایدار نتوانسته اند به اهداف خود دست یابند و احتیاج به اصلاحات اساسی دارند.
کمال ابراهیمی کاوری کارشناس مناطق آزاد تجاری در یادداشت اختصاصی برای خبرگزاری مهر درباب فرصت ها و چالش های توسعه مناطق آزاد تجاری در ایران نوشت: مناطق آزاد تجاری در سرتاسر جهان به عنوان ابزاری کلیدی برای تقویت رشد اقتصادی، جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تسهیل تجارت بین المللی شناخته می شوند. با این وجود، تجربه ایران در توسعه این مناطق نشان میدهد که خیلی از آنها نتوانسته اند به اهداف اولیه خود دست یابند. در صورتیکه کشورهای موفق از این مناطق به عنوان مراکزی برای نوآوری، تولید صادرات محور و زنجیره های تامین جهانی بهره برده اند، مناطق آزاد ایران عمدتا به دروازه های وارداتی تبدیل گشته اند که تأثیر قابل توجهی بر رشد صنعتی و اقتصادی نداشته اند.
یکی از چالش های اساسی در توسعه مناطق آزاد ایران، نبود یک چارچوب سیاستی پایدار و هماهنگ است. تغییرات مکرر در قوانین، عدم شفافیت در سیاستهای اقتصادی و عدم تطبیق مقررات این مناطق با استانداردهای بین المللی، موجب ایجاد فضایی پر ریسک برای سرمایه گذاران شده است. از طرف دیگر، موانع بوروکراتیک و پیچیدگی های اداری، پروسه سرمایه گذاری را دشوار کرده و از جذابیت این مناطق برای شرکت های خارجی کاسته است (Zeng، ۲۰۱۹).
علاوه بر مسایل قانونی، چالش های زیرساختی نیز یکی از موانع مهم در راندمان این مناطق شمرده می شود. توسعه ناکافی شبکه های حمل و نقل، نبود دسترسی مناسب به بنادر و فرودگاه های بین المللی و ضعف در زیرساخت های دیجیتال، سبب افزایش هزینه های لجستیکی شده و رقابت پذیری این مناطق را کاهش داده است. در صورتیکه خیلی از مناطق آزاد موفق در جهان، به سرمایه گذاری در فناوری های هوشمند، لجستیک پیشرفته و زیرساخت های دیجیتال روی آورده اند، مناطق آزاد ایران بازهم از این روند عقب مانده اند (Farole & Akinci، ۲۰۱۱).
با این حال، فرصت هایی نیز برای بازبینی در راهبردهای توسعه ای این مناطق وجود دارد. یکی از مهم ترین اقدامات در این مورد، حرکت از مدل سنتی مبتنی بر معافیت های مالیاتی به سوی توسعه یک اکوسیستم نوآورانه است که در آن شرکت های فناور، استارت آپ ها و صنایع پیشرفته بتوانند فعالیت کنند. ایجاد مناطق ویژه برای صنایع دانش بنیان، توسعه مراکز مطالعه و توسعه و تقویت همکاریهای بین المللی، می تواند نقش این مناطق را در زنجیره های تامین جهانی پررنگ تر کند. به عنوان مثال، مدلهای موفقی مانند مناطق آزاد سنگاپور و دوبی، نشان داده اند که تمرکز بر فناوری های پیشرفته و پیوند با اقتصاد جهانی، می تواند مزیت های رقابتی پایدارتری نسبت به مدلهای سنتی بوجود آورد (World Bank، ۲۰۲۰).
یکی دیگر از راهکارهای کلیدی برای بهبود عملکرد مناطق آزاد در ایران، اصلاح نظام حکمرانی و ایجاد یک چارچوب سیاستی پایدار می باشد. ایجاد نهادهای مستقل برای مدیریت این مناطق، کاهش وابستگی به سیاستهای کلان دولتی و تدوین مقرراتی که با استانداردهای جهانی همخوانی داشته باشد، می تواند فضای سرمایه گذاری را شفاف تر کرده و اعتماد سرمایه گذاران داخلی و خارجی را افزایش دهد. همچنین، انعقاد توافق نامه های تجاری با شرکای بین المللی و پیوستن به زنجیره های تامین جهانی، می تواند نقش این مناطق را در اقتصاد کشور تقویت کند (UNCTAD، ۲۰۲۱).
در مجموع، مناطق آزاد تجاری ایران برای دستیابی به موفقیت نیازمند یک تحول اساسی در سیاست گذاری، گسترش زیرساخت ها و اصلاح رویکرد های مدیریتی هستند. بدون این تغییرات بنیادین، این مناطق بازهم به عنوان پایگاه های وارداتی باقی خواهند ماند و فرصت های بالقوه برای رشد صنعتی و اقتصادی از دست خواهند رفت. آینده مناطق آزاد ایران، در گرو پذیرش مدلهای نوین توسعه ای و حرکت به سوی یک اقتصاد رقابتی و متصل به زنجیره های جهانی است.
منبع: modirsa.ir
