به گزارش مدیرسا، جایی که زیرساخت ها آینده نگرانه برای کار در نظر گرفته نشده باشد، استفاده از نعمت ها مقطعی بوده و در چنین شرایطی نه تنها رشدمورد انتظار محقق نمی شود بلکه توسعه هم رویایی دست نیافتنی خواهد بود.
به گزارش مدیرسا به نقل از مهر، آیا رشد اقتصادی به مفهوم توسعه است؟ آیا میتوان گفت با رشد اقتصادی توسعه اقتصادی هم رخ داده است؟ قطعا رشد اقتصادی زمینه توسعه می تواند باشد اما خود توسعه نیست. توسعه اقتصادی ( Economic development ) از مفاهیمی است که اکثرا با مفهوم رشد اقتصادی یکی شمرده می شود. رشد اقتصادی در برگیرنده شاخصهای کمی اقتصادی می باشد اما توسعه اقتصادی فرایند پیچیده تری است، بگونه ای که این مفهوم با مفاهیمی چون تغییر و تحولات اقتصادی نزدیک تر است. مک لوپ اقتصاددان می گوید، توسعه اقتصادی عبارت است از کاربرد منابع تولیدی به نحوی که باعث رشد بالقوه مداوم درآمد سرانه در یک جامعه شود. این مفهوم، فرایندی است که طی آن مبانی علمی و فنی تولید از وضعیت سنتی به وضعیت مدرن متحول می شوند. قطعا دو مقوله «رشد» و «توسعه» متفاوت هستند.
حسنعلی ازگلی از کارشناسان حوزه اقتصاد در رابطه با تفاوت دو مفهوم «رشد اقتصادی» و «توسعه اقتصادی» به مهر اظهار داشت: رشد موضوعی کمی است و با اعداد و ارقام میتوان آنرا نشان داد و در تحلیل ها و آمارها وارد کرد در صورتیکه توسعه مفهومی کیفی بوده و باید از جانب آحاد مردم حس گردد و در بطن جامعه ملموس باشد.
وی اظهار داشت: رشد تولید و رشد صنعتی در رابطه با رشد اقتصادی بوده و به معنای افزایش سطح تولید و افزایش درآمد در کشور یا همان تولید ناخالص ملی است که کشورها با عدد و ارقام سالانه آنرا نمایش می دهند. طبیعی است در جهان حاضر کشورها تلاش دارند در GDP عدد بیشتری را کسب کنند. آن چه در رشد تولید اهمیت بسیاری دارد اینست که بتوانیم سرمایه ها را افزایش دهیم. سرمایه عبارت از پول و نیروی کار که باید در بازار اقتصاد و تولید کشور بیشتر شوند. نکته دیگر اینست که باید بهره وری عوامل تولید را افزایش دهیم تا بتوانیم به رشد واقعی برسیم یعنی هر فرد توانایی انجام کار بیشتر نسبت به گذشته داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: هر ماشین، دستگاه و خط تولید، یا در سطح کلان هر صنعت توانایی افزایش سطح تولید بیشتری در نسبت به بازار سال قبل داشته باشد در راه رشد و در ادامه توسعه گام برداشته است. بعنوان مثال، اگر سال جاری ۱۰۰۰ واحد تولید داشتیم باید سال آینده عدد بیشتر باشد. طبیعی است نخست باید روی بهره وری تمرکز کرد. اگر از همین ابزاری که در اختیار داریم استفاده بهتر داشته باشیم و با همان امکانات و سطح مصرف انرژی و با تعداد نفرات، در خروجی میزان بیشتری واحد تولید شاهد باشیم رشد محقق شده است.
این کارشناس حوزه اقتصاد با اشاره به اینکه ظرفیتهای خالی زیادی وجود دارد که باید مورد استفاده قرار گیرد، اظهار داشت: این هم فرصتی است که از آن سخن زیاد شنیده می شود اما در عمل برای اجرا مشکل داریم. قوانین، مقررات و حتی یک سلسله از سیاست هایی که از گذشته به دولت ها به ارث رسیده و همیشه دست و پاگیر بوده اند مانع محسوب می شوند. بعضی از آنها سبب می شود نتوانیم از ظرفیتهای در اختیار استفاده نمائیم. بعنوان مثال مهندسان فارغ تحصیلان فعال در حوزه ها بسیار کمتر از خروجی دانشگاه ها است. این نشان داده است ما نتوانسته ایم بخش زیادی از تحصیل کرده ها را در حوزه های تخصصی به کار گیریم و از توانمندی و تخصص آنها بهره مند شویم.
از توسعه تا توسعه پایدار
ازگلی در ادامه سخنان خود به اهمیت توسعه پایدار اشاره نمود و اظهار داشت: امروز در جهان مسئله توسعه پایدار مطرح است. توسعه امری فراگیر بوده ازاین رو اگر تمام جنبه های مختلف توسعه را نداشته باشیم، نمی توانیم از رفاه و ثروت و اشتغال کافی در کشور بهره مند شویم چونکه رویکردها قطبی بوده و به سمت یک سری صنایع و خدمات تمرکز شده است.
او اظهار داشت: رفاه ناشی از توسعه پایدار است؛ چرا در کشور ما اتفاق نیفتاده با توجه به این که واحدهای تولیدی مختلف در مناطق متعدد ایجاد و منجر به اشتغال شده چون همراه با این تولید و رشد، منابع طبیعی را از بین برده ایم ازاین رو مردم از ثروت بوجود آمده نتوانسته اند استفاده خوبی داشته باشند. یا دانشگاه های زیادی در کشور افتتاح شد و خروجی های علمی با هر سطحی بوجود آمد اما دستاوردهای علمی این افراد به کار گرفته نشد. ازاین رو توسعه دانشگاه و توسعه نیروی انسانی متخصص، رفاه برای کشور ایجاد نکرده است. در نتیجه تولید به شکل ناقص سبب شده منابع طبیعی از بین برود.
وی اظهار نمود: جایی که زیرساخت های آینده نگرانه برای کار در نظر گرفته نشده باشد، رویکرد آموزش محور نباشد بلکه استفاده محور باشد، استفاده از نعمت هایی که در کشور وجود دارد، مقطعی بوده و این مقطعی فکر کردن حتما به سایر بخش های جامعه صدمه خواهد زد. ازاین رو نباید انتظار داشت رشد واقعی در تولید رخ دهد بلکه در ادامه بعد از یک یا دو دهه با پدیده مهاجرت در قسمت نیروی انسانی و سرمایه رو به رو خواهیم بود و باید حتی فناوری را هم از جای دیگر به کشور منتقل کرد. در چنین شرایطی توسعه رویایی دست نیافتنی خواهد بود.
وی تصریح کرد: تمام جنبه های پایداری را باید در نظر داشت تا اقتصادی موفق مبتنی بر تولید داشته باشیم.
راهکار چیست؟
ازگلی در پاسخ به این پرسش که راهکار چیست و چطور میتوان به معنای واقعی رشد تولید و توسعه اقتصادی داشت، اظهار داشت: برای تحقق این امر چند راه وجود دارد؛ یکی از این راهکار ها و نظریه ها که در حال انجام می باشد، تقسیم کار است. به این مفهوم که بتوانیم در سطح تولید کشور رقابت ایجاد نماییم و بتوانیم از سرمایه انباشته ای که در کشور وجود دارد هم از نظر مادی و هم نیروی انسانی را در حوزه های مختلف تقسیم نماییم. اصطلاحی که خیلی اوقات در حوزه های تجاری مهندسان به کار می برند مسئله «برون سپاری» است. یک شرکت نباید تمام امور را خود انجام دهد باید بتواند هم در مجموعه خود و هم خارج از آن اشتغال ایجاد کند؛ علاوه بر این که با تقسیم کار به لحاظ مدیریت و سرمایه گذاری باری از دوش بنگاه های اقتصادی برداشته می شود و تمرکز فقط روی امور اصلی و مهم خواهد بود. بدین سان تمام جامعه از سرمایه انباشته ای که در کشور وجود دارد بهره مند می شوند. در چنین شرایطی یک سازمان تمام سرمایه را جذب خود نمی نماید.
وی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: البته انباشتگی سرمایه در یک بنگاه لزوماً به مفهوم فساد نیست اما وقتی سرریز نداشته باشد و سبب توسعه سایر قسمت ها نشود منجر به توسعه پایدار نشده و رفاه ناشی از توزیع ثروت به وجود نخواهد آمد.
ازگلی به راهکار دوم برای تحقق توسعه پایدار اشاره نمود و اظهار داشت: نکته بعدی اعتقاد به وضعیت نسبی است. وضعیت نسبی یک راهکار است هدف نیست. در این نظریه تاکید می شود قرار نیست تمام کشورها در تمام زمینه ها فعالیت داشته باشند بلکه در فضایی رقابتی و با تجارت آزاد بخشی از محصولاتی که تولید آنها در داخل صرفه اقتصادی ندارد وارد کرد و هم محصولاتی که در داخل تولیدشان مزیت دارد با تولید بیشتر صادر کرد. صادرات باید مبتنی بر توانمندی های داخلی باشد. بدین سان زنجیره از مزیت نسبی تولید بین کشورها شکل می گیرد. بعنوان نمونه، در سوئیس کاکائو کشت نمی شود اما بهترین شکلات دنیا در این کشور تولید می شود. یا دانمارک کشور کوچکی است و اراضی کشاورزی ندارد اما بهترین لبنیات دنیا در این کشور تولید می شود. ژاپن کشوری صخره ای و جزیره است کشوری میان اقیانوس با کوه های آتش فشان فراوان. زمین قابل بهره برداری در آن خیلی سخت پیدا می شود اما بخش زیادی از فناوری جهان از این کشور درحال تزریق شدن به سایر بنگاه های اقتصادی می باشد. چرا؟ چون این کشورها روی مزیت خود تمرکز کرده اند فرصت هایی که توسعه پایدار را برای آنها به ارمغان آورده و منجر به رفاه اجتماعی شده است.
این کارشناس حوزه اقتصاد اضافه کرد: کشور ما دارای فرصت ها و مزیت های زیادی است اما باید درست واکاوی شود. اگر در بخشی مزیت نسبی وجود دارد که تا امروز به آن پرداخته نشده باید آغاز کرد و در مقابل اگر بخشی وجود دارد که فعالیت در آن مزیتی برای ما ندارد و به اقتصاد خسارت هایی تحمیل می کند باید متوقف شود.
سرمایه گذاری و توسعه نوآوری ها
ازگلی با اشاره به اینکه محور فعالیت ها باید در حوزه کارآفرینی باشد اشاره کرد: اقتصاد از دل مجموعه های نوآور که بر لبه دانش حرکت می کنند بیرون آمده و بالنده می شود. البته نباید توسعه تولید را فقط در توسعه فناوری دید. نوآوری و فناوری یکی از ابزارهای تولید است و نباید افراطی عملکرد و سرمایه را در یک بخش انباشته کرد. توجه به یک حوزه نباید ما را از سایر بخش ها غافل کند یا توجه به حوزه صنعت نباید ما را از کشاورزی غافل کند.
ازگلی با تکیه بر اینکه خروجی توسعه رفاه اجتماعی است، افزود: هم اکنون بزرگ ترین شرکتهای خودروسازی را در کشور داریم؛ سرمایه گذاری هنگفتی در این عرصه انجام شده اما خروجی آن برای اقتصاد چیست؟ تولید در این بخش چقدر منجر به افزایش سرمایه ناشی از صادرات شده است؟ در کشور مواد خدادادی زیادی مثل نفت و گاز وجود دارد؛ چقدر توانسته ایم از این منابع بزرگ ارزش افزوده ایجاد کنیم؟ در فناوری و محصولات فراوری شده آنها چه جایگاهی در جهان داریم؟
وی افزود: یا در راه اندازی کارخانجات فولادی و تولید جز رتبه های نخست هستیم اما به لحاظ فناوری در پایان جدول قرار داریم. عملکردها نه تنها آورده نداشته که زیان هایی را هم به کشور تحمیل کرده است.
مزیت هایی که آورده ندارند
ازگلی ضمن اشاره به ظرفیتهای مغفول مانده، اظهار نمود: یکی از ظرفیتهای کشور تولید زعفران است چقدر تولید می نماییم و سهم ما در بازار جهانی چقدر است؟
به گفته این کارشناس ثبات اقتصادی سبب سرریز شدن سرمایه ها شده و این امر بانکداری پویا را به ارمغان می آورد که درآمدزا خواهد بود.
ازگلی در انتها ضمن اشاره به فرصت های خط ساحلی کشور خاطرنشان کرد: خط ساحلی بزرگی در کشور وجود دارد که می تواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی داشته باشد. در کشورهایی که به آب های آزاد راه دارند ۲۰ درصد اقتصادشان وابسته به دریا است اما این حوزه مهم در ایران تقریبا آورده ای برای اقتصاد ندارد.
منبع: مدیرسا
